Ziek door zuinigheid

Leeuwarder Courant | Problemen met de luchtwegen, vermoeiheid en last van de ogen; het balansventilatiesysteem in woningen blijkt een bron van klachten. Na jaren van kritiek stelt minister Eberhard van der Laan (Wonen) eindelijk een onderzoek in naar de energiebesparende techniek.

Het begon jaren geleden als een perfect plan op papier. Een volledig geautomatiseerd systeem dat lucht van buiten aanvoert en de ‘vervuilende’ binnenlucht weer afvoert. Met deze manier van ventileren zouden er geen ramen meer open hoeven, waardoor er veel minder energie verloren gaat. De energiekosten voor bewoners zouden flink omlaag gaan. Iedereen profiteert.

De werkelijkheid is anders. Het gedonder begon een aantal jaar geleden in de Amersfoortse wijk Vathorst. Klachten over geluidsoverlast en verschillende gezondheidsproblemen kwamen aan het licht. In veel huizen met het balansventilatiesysteem kan geen enkel raam open en zijn bewoners dus volledig afhankelijk van het apparaat. Longonstekeningen, astma-aanvallen en allergieën zijn geen uitzondering meer. Ook in andere plaatsen in Nederland blijkt het systeem niet goed te werken en regent het klachtne.
In Groningen hadden bewoners aan de Akkerstraat een primeur door als eerste via de rechter een onafhankelijk onderzoek af te dwingen. Dit rapport bleek vernietigende conclusies te bevatten. Het balansventilatiesysteem voldeed niet aan veel (Europese) richtlijnen.
Annelies van Bronswijk, hoogleraar gezondheidstechniek, heeft al jaren kritiek op de ventilatietechniek. Nog voor de invoering van het systeem deed ze er onderzoek naar en de uitkomsten waren zeer negatief. “Maar het rapport paste niet bij de politiek van de dag”, zo vertelt Van Bronswijk in 2008 in het tv-programma Zembla. “Het ministerie van VROM heeft mijn bevindingen gewoon naast zich neergelegd. “Uit haar onderzoek kwam naar voeren dat het ventilatiesysteem erg kwetsbaar is. “Zowel bij het ontwerp en de uitvoering als bij het onderhoud en gebruik kunnen veel dingen fout gaan. En als dat gebeurt, gaat het ook faliekant mis”.
Dat laatste is dus, zoals in Groningen, vaak het geval. Het onderhoud blijkt niet zo makkelijk te zijn als het op papier leek. De filters die de lucht schoon moet houden, zouden twee keer per jaar vervangen moeten worden. In werkelijkheid zitten de filters al om de paar weken vol met stof, waardoor ze niet meer werken. Verder blijkt dat de buizen vaak niet goed zijn aangesloten, terwijl dat cruciaal is bij een gesloten circulatiesysteem.
Dat er nog veel fouten in het systeem zitten, is ook bij de Vereniging Eigen Huis (VEH) al jaren bekend. Toch zegt Hans laporte van de VEH er nog steeds vertrouwen in te hebben dat de problemen worden opgelost. “Onze conclusie is dat het systeem wel goed kan werken, mits alles goed ingebouwd en gebruikt wordt. Dat is nu niet het geval”. Hij is dan ook blij met het onderzoek dat minister Van der Laan laat uitvoeren en hoopt dat er wat uitkomt. Dit onderzoek komt pas na jaren van klachten, particulieren onderzoeken en de eerste overwinning van bewoners bij de rechter. Dat verbaast Van Bronswijk niet. Sinds begin jaren negentig bestaat er in Nederland beleidsonderbouwend onderzoek. Dat houdt volgens haar in dat de politiek al een besluit neemt en daarna pas onderzoek laat doen in de hoop dat de uitkomsten positief zijn. “Is dat niet zo, dan leggen ze dat naast zich neer, want het besluit is immers al genomen. Achteraf komen de klachten en dan moeten ze alsnog met een onderzoek komen”.
Van Bronswijk zet nog wel enige vraagtekens bij het komende onderzoek van de minister. “Het valt me bij het nu aangekondigde onderzoek op dat het zich zal beperken tot de techniek van de ventilatiesystemen. Ik vraag me af of daar dan ook ontwerp, installatie, onderhoud en gebruik bij horen”.
Overigens gaat de politiek zich niet alleen bezig houden met de ventilatie in woningen. Staatsecretaris Sharon Dijksma (Onderwijs) heeft geld vrijgemaakt om op scholen de ventilatie te verbeteren en meer energie te besparen.

Balansventilatie in Friesland
Ook woningcorporatie Woon Friesland heeft huizen met het omstreden ventilatiesysteem. Verontrustende klachten zijn er bij de corporatie echter nog niet binnengekomen. “Wij communiceren veel met nieuwe bewoners over het systeem. Als de huizen worden opgeleverd, is er een informatiemiddag en bovendien krijgen de mensen een boekje mee met instructies. Daarnaast vervangen we periodiek de roosters”, aldus Toby ten Hoeve van Woon Friesland. Hoewel hij het onderzoek van Van der Laan niet verkeerd vindt, denkt hij dat een goede installatie al veel problemen oplost. “Met een juiste behandeling zou het systeem geen problemen moeten geven”.