De zelfrijdende auto; nieuwe risico’s en dilemma’s voor letselschade (deel 1/3)
Bijna wekelijks lezen we in de media over de ontwikkeling van de zelfrijdende auto. De auto die bestuurders overbodig maakt en als bijkomend effect geen verkeersslachtoffers maakt. Als advocaat van letselschade slachtoffers is dit een fantastische ontwikkeling. Ook een ontwikkeling die een groot deel van mijn werk overbodig lijkt te maken, althans zo lijkt het.
Zelfrijdende auto’s zijn namelijk voorlopig nog geen garantie voor het voorkomen van letselschade slachtoffers. Sterker nog, de komende periode zullen zij misschien wel voor meer letselschade slachtoffers zorgen. Dit komt met name door (1) De lange overgangsperiode waarbij er zowel zelfrijdende als niet-zelfrijdende auto’s op de weg zullen zijn en (2) de periode dat de zelfrijdende auto afhankelijk is van de bestuurder in combinatie met zwakke verkeersdeelnemers zoals fietsers en voetgangers. Daarnaast zorgt een volledig zelfrijdend wagenpark voor nieuwe dillema’s in letselschade land (3). In de komende serie blogs zal ik stilstaan bij deze risico’s en dillema’s bij zelfrijdende auto’s.
1) Zelfrijdende auto’s in combinatie met niet-zelfrijdende auto’s
Je hoeft geen deskundige te zijn om te kunnen concluderen dat de combinatie van zelfrijdende auto’s en ‘gewone’ auto’s voor risico’s en ongevallen in het verkeer zorgt. De perfect rijdende computer gestuurde auto die geen ongelukken maakt kan natuurlijk niet voorkomen dat er verkeersongevallen ontstaan met de niet-zelfrijdende auto. De bestuurder van de niet-zelfrijdende maakt immers nog steeds dezelfde fouten die ook nu al in het verkeer worden gemaakt.
Los hiervan is het zelfs de vraag of de zelfrijdende auto zelf ooit in staat zal zijn om ongevallen met niet zelfrijdende auto’s te voorkomen. Want kan een zelfrijdende auto de non-verbale communicatie van de bestuurder van een niet-zelfrijdende auto volledig analyseren? Hiermee bedoel ik het ‘knikje’ van de bestuurder van gaat u maar voor terwijl ik voorrang heb. Of de bestuurder die voorrang moet verlenen maar met zijn hoofd de andere kant op kijkt? De sensoren van de zelfrijdende auto zijn nog lang niet in staat om dit te kunnen analyseren in een fractie van een seconde.
Waar wetenschappers vooral bang voor zijn, is de overgangsfase waarbij de zelfrijdende auto nog afhankelijk is van de bestuurder. Deze periode die naar verwachting nog enkele tientallen jaren gaat duren kan juist voor veel (extra) ongevallen zorgen. Recent heeft een groep onderzoekers van SWOV (Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid) zelfs gewaarschuwd voor deze overgangsfase. Zij pleiten ervoor om deze fase over te slaan en pas zelfrijdende auto’s toe te laten op de weg als ze volledig autonoom kunnen rijden.
Hoe komen zij tot dit opmerkelijk pleidooi?
Dat heeft onder meer te maken met de veranderende rol van de bestuurder. Bij een semi-zelfrijdende auto moet de bestuurder leren om het systeem in de gaten te houden en moet de bestuurder de vaardigheid hebben om het over te kunnen nemen als de auto het even niet meer weet. Om juist in die fase adequaat te handelen heeft de bestuurder veel rijervaring nodig. Die ervaring heeft de bestuurder niet of neemt af als deze veel op de (semi-)automatische piloot rijdt. Daarnaast blijkt uit diverse onderzoeken dat het erg lang duurt voordat de bestuurder het ‘stuur overneemt’ van de automatische piloot als zich een onverwachte situatie voordoet waar de bestuurder moet ingrijpen.
Bovendien is de automatische piloot nog verre van perfect. De automatische piloot kan nog lang niet alle situaties adequaat inschatten. Zie bijvoorbeeld ook de blog van mijn collega Natascha Jansen.
Zelf heb ik ervaring met automatische piloot van Volvo. Op de snelweg je snelheid instellen en dan rijdt hij zelf tussen de lijnen. Voorwaarde is dat je beide handen aan het stuur houdt. Maar doe je dat niet, dan geeft hij alleen een optische waarschuwing en blijft hij rijden waar hij rijdt. Ik zat met samengeknepen billen te kijken hoe de auto reed. Ik had het idee dat de auto precies in het midden van de rijbaan bleef en dus veel te dicht op de auto’s op de rechterbaan reed. Maar dat was nog niet het ergste. Ik moest regelmatig ingrijpen als een auto plotseling van rijbaan wisselde. Dat lijkt zelfs vaker voor te komen met deze functie aan omdat de automatische piloot veel meer afstand houdt ten opzichte van de voorligger.
Het pleidooi van de onderzoekers van SWOV neem ik dan ook ter harte. Ik gebruik de (semi-) automatische piloot voorlopig niet, maar vertel uiteraard wel tijdens een verjaardag dat deze gadget op mijn auto zit.