Een whiplash is een typische nekklacht die ontstaat door bijvoorbeeld een aanrijding. Kenmerkend is dat er een acceleratie moment opgevolgd wordt door een de-acceleratie moment (van Suijlekom, 2010). Oftewel: je krijgt een tik van achteren waardoor je hoofd naar achteren beweegt en vervolgens maakt het hoofd een beweging voorwaarts na het tot stilstand komen van het voertuig. Mensen met whiplashklachten ervaren over het algemeen (1) nekpijn, veelal in combinatie met schouderpijn en/of armpijn (2) hoofdpijn, vaak de onderrand van de schedel tot een bandgevoel rond het voorhoofd en (3) verminderde beweeglijkheid van de nek na het ongeval.
Gradatie
De klacht kent verschillende gradaties (Spitzer, 1995), Wiplash Associated Disorders (WAD) 0 t/m 4):
Graad 0 – Geen klachten na aanrijding en geen fysieke beperking.
Graad 1 – Nekpijn waarbij geen fysieke schade zichtbaar is en er een minimale beperking is in het uitvoeren van dagelijkse taken.
Graad 2 – Nekpijn waarbij geen fysieke schade zichtbaar is maar waarbij wel een beperking is in het uitvoeren van dagelijkse taken.
Graad 3 – Nekpijn waarbij geen fysieke schade zichtbaar is maar wel neurologische tekens zoals krachtsvermindering, gevoelsvermindering en/of verminderde reflexen meetbaar zijn.
Graad 4 – Nekpijn met medisch aantoonbare schade zoals een breuk van de wervel(s), schade van het ruggenmerg en/of zenuwbanen.
Bij graad 4 is het duidelijk dat de klacht te maken heeft met de fysieke schade. Bij graad 3 is dit, weliswaar in mindere mate, ook het geval. Bij een whiplash met graad 1 of 2 (WAD 1 en 2) is het echter niet meer zo duidelijk en tasten artsen en fysiotherapeuten, maar ook de cliënt zelf, enigszins in het duister. Want hoe kan het dat je nekpijn hebt terwijl er niets te zien is op een of MRI (Magnetic Resonance Imaging) of te meten via een EMG (ElectroMyoGrafie)?
Denkmodel
Onbegrip kan te maken hebben met het gehanteerde denkmodel van medici. Vroeger werd vooral sterk biomedisch geredeneerd, oftewel na een fysiek trauma (aanrijding) moet er fysieke schade te meten zijn. Is deze schade niet fysiek objectiveerbaar dan zit het vast tussen de oren, zo werd gedacht. Tegenwoordig wordt onderkend dat een aanrijding niet alleen fysieke consequenties kan hebben, maar ook een psychologische en/of sociale impact. Denk bijvoorbeeld aan het fysiek vastzetten van de nek (verhogen spierspanning) om de nek te beschermen of de angst om weer in de auto te stappen als natuurlijk beschermingsmechanisme van ons lichaam (en geest).
Beschermingsmechanisme
Onze gezondheid is meer dan alleen een fysiek gezonde balans, het is veel complexer dan dat. Als nekpijn na een ongeval niet fysiek objectiveerbaar is (omdat er niets te vinden is), wil dat niet direct zeggen dat er geen veranderingen hebben plaatsgevonden op andere niveaus. Pijn is in eerste instantie een signaal van ons lichaam om ons te waarschuwen voor schade en/of gevaar. Pijn kan dus optreden als er fysieke schade is, maar kan ook ontstaan door dreiging voor fysieke schade (Wallwork, 2017). Dit ingebakken ingenieuze systeem helpt ons te overleven en treedt automatisch in werking (instinctief). Er zijn veel voorbeelden bekend van mensen met veel fysieke schade (schotwond op slagveld) die geen pijn ervaren, maar ook van mensen met weinig fysieke schade die veel pijn ervaren. Iedereen heeft zich weleens gesneden aan papier, dit is erg pijnlijk terwijl de schade zeer gering is (Moseley, 2003).
Letselschade
Als het letsel van iemand die een ongeval heeft meegemaakt niet medisch objectiveerbaar is, betekent dit dus nog niet dat er niets aan de hand is. Er is wel degelijk iets veranderd in de totale gezondheidsbalans. Uit onderzoek (Stanton, 2016) blijkt dat een ontregeling van het neurologische systeem dat onze spieren op de juiste manier aanstuurt een mogelijke oorzaak kan zijn. Gezondheid is meer dan alleen fysieke gezondheid, eigenlijk weten we dat allemaal wel. Gelukkig herstelt zo’n 85% van de mensen met een whiplash binnen zes maanden van zijn of haar klachten. Voor onze cliënten die hier niet bij horen vinden wij het van groot belang dat zij zich serieus genomen voelen. Rust en acceptatie van de klachten zorgen in de regel voor een beter herstel. In de letselschadezaak moet het belang van het herstel van het slachtoffer dan ook centraal worden gesteld. Het gaat hierbij dan niet alleen om herstel op medisch gebied, maar ook op praktisch, psychologisch, emotioneel en sociaal gebied. Fysiek, psychologisch en sociaal herstel hangen immers nauw met elkaar samen (Akkermans, 2015).
Geraadpleegde literatuur
– Akkermans. (2015). Think Rehab! Over de prioriteit van herstel, herstelgerichte dienstverlening, de knikkers en het spel, in: (Ed.), (Je) geld of je leven (terug). Vergoeding in natura. Voordrachten gehouden op het symposion van de Vereniging van Letselschade Advocaten 2015 (pp. 11-36). Den Haag: Boom Juridische uitgevers.
– Moseley. (2003). A pain neuromatrix approach to patients with chronic pain. Manuel Therapy, Aug;8(3):130-40.
– Spitzer, S. S. (1995). Scientific monograph of the Quebec Task Force on whiplash-associated disorders: redefining “whiplash” and its management. Spine, 20:1S–73S.
– Stanton, L. C. (2016). Evidence of Impaired Proprioception in Chronic, Idiopathic Neck Pain: Systematic Review and Meta-Analysis. Physical Therapy, Jun;96(6):876-87.
– van Suijlekom, M. P. (2010). Evidence-based Interventional Pain Medicine according to Clinical Diagnoses. Pain Practice, issue, Volume 10, Issue 2, 131–136.
– Wallwork, G. O. (2017). Defensive reflexes in people with pain – a biomarker of the need to protect? A meta-analytical systematic review. Rev Neurosci., May 24;28(4):381-396.
Linda Roelofs, advocaat bij SAP Letselschade Advocaten
