Bij meerdere gelegenheden (bijvoorbeeld recent op Radio 1) heb ik betoogd dat men in Europa vaak een verkeerd beeld heeft van de Amerikaanse claimcultuur.
Dat komt omdat onder meer omdat er (vaak met opzet) verkeerde verhalen worden verspreid in Europa. Een bekend voorbeeld daarvan is het verhaal van die man die een hondje in de magnetron liet drogen. Toen het hondje in die magnetron ‘ontplofte’, klaagde de eigenaar de fabrikant van de magnetron aan omdat niet in de gebruiksaanwijzing zou staan dat dit niet mocht. Dat is een typisch “broodje-aap-verhaal”, want er is geen enkele zaak geweest in de Verenigde Staten die ging over deze kwestie.
Daarnaast is het rechtssysteem in Amerika heel anders dan het Nederlandse. Zo kennen de Verenigde Staten ‘punitive damages’, een onbekend verschijnsel in Nederland en de rest van Europa. Een punitive damage is een soort civielrechtelijke boete die een aansprakelijke partij kan worden opgelegd. Deze ‘boete’ wordt vervolgens aan het slachtoffer uitgekeerd als (extra) schadevergoeding. Het bekendste voorbeeld van een zaak waarin een civielrechtelijke boete een rol speelde is de McDonald’s koffiezaak. Mevrouw Liebeck, toen 79, had net koffie gehaald bij de drive-in van een McDonald’s. Deze koffie viel over haar heen waardoor ze derdegraads brandwonden opliep. Ze schakelde een advocaat in omdat ze haar ziekenhuisrekeningen niet kon betalen. Haar advocaat kwam er achter dat koffie 82 graden Celsius was en daarmee ongeveer zeventien graden warmer dan de koffie uit een gemiddeld koffiezetapparaat. Juist deze hoge temperatuur kon voor dit extreme letsel zorgen. McDonald’s gaf toe de koffie op een veel hogere temperatuur te serveren om de ‘slechte smaak’ van haar koffiebonen te maskeren. Ook werd duidelijk dat McDonalds al vele honderden klachten had gehad over haar te hete koffie, juist bij de McDrive. De jury vond dit onverantwoord en besloot om niet alleen mevrouw Liebeck schadeloos te stellen, maar ook om een privaatrechtelijke boete op te leggen. De jury besloot dat McDonald’s hiervoor 2,7 miljoen dollar aan mevrouw Liebeck moest betalen, evenveel als het bedrijf in twee dagen verdiende met koffieverkoop. Overigens werd in hoger beroep dat bedrag uiteindelijk verlaagd naar zo’n vier ton. Dat wij in Nederland geen punitive damages kennen komt onder andere doordat Nederland een systeem kent van diverse toezichthouders. In de VS is dat veel minder goed ontwikkeld en dus moet daar het civiele aansprakelijkheidsrecht voor een correctie zorgen.
Omdat het Amerikaanse en Nederlandse rechtssysteem niet te vergelijken zijn, is de vaak gehoorde angst voor ‘Amerikaanse toestanden’ in Nederland ongegrond en ligt het gezien de vele broodje aap verhalen een stuk genuanceerder.
Toch zijn er in Amerika ook bijzondere uitspraken waar wij als ‘nuchtere’ Nederlanders van opkijken. Niet in de laatste plaats liggen de schadevergoedingen en dan met name de smartengeld bedragen minimaal een factor 10 hoger. Om wat meer te weten te komen over de Amerikaanse claimcultuur zal ik de komende periode enkele Amerikaanse uitspraken bespreken. Daarbij is het van belang de uitspraak in perspectief te zien zoals ik in het voorgaande heb betoogd.
