Ouders juridisch aansprakelijk voor niet vaccineren kinderen?
In de column van 4 augustus 2018 van microbioloog Rosanne Hertzbergen in het NRC stelt zij zich de vraag of de ouders van niet-ingeënte kinderen succesvol aansprakelijk kunnen worden gesteld, indien anderen hierdoor ziek worden of overlijden.
Hertzbergen beschrijft in haar column het aangrijpende verhaal van een jonge Française die vanwege een hartkwaal niet kon worden ingeënt tegen (o.a.) de mazelen. De kinderen in haar omgeving waren wel gevaccineerd, en op die manier werd zij toch voldoende beschermd. Omdat de vaccinatiegraad tegen de mazelen de laatste jaren sterk is gedaald in Frankrijk is zij op zestienjarige leeftijd toch besmet geraakt met de mazelen, en zij is vorige maand aan de complicaties hiervan overleden.
Vaccinatiegraad in Nederland daalt
Ook in Nederland daalt de vaccinatiegraad de laatste jaren, en kinderartsen maken zich daar grote zorgen over. Er wordt dan ook door sommigen gepleit voor een verplichting voor vaccinaties, zoals in bijvoorbeeld Italië. Hertzbergen legt in haar column uit dat zij tegen een verplichting is om kinderen te vaccineren, maar suggereert dat ouders van kinderen die niet zijn ingeënt hier wellicht juridisch aansprakelijk voor zijn. Zij stelt dat een dergelijk juridisch oordeel ‘goed duidelijk maakt wat de consequenties zijn als je vaccinaties weigert’.
Het nalaten je kind te vaccineren onrechtmatig?
Zou een dergelijke claim op grond van het huidige aansprakelijkheidsrecht haalbaar zijn? Een eerste vraag die daarbij opkomt is de vraag of iets nalaten (in dit geval dus het niet-vaccineren van kinderen) ten opzichte van een ander onrechtmatig kan zijn. Kun je door iets niet te doen toch aansprakelijk zijn als daardoor schade ontstaat? Uit de rechtspraak over dit vraagstuk volgt dat het uitgangspunt lijkt te zijn dat men in het algemeen niet verantwoordelijk is voor de schade die ontstaat door iets niet te doen. Dat is slechts anders indien voldaan is aan de volgende voorwaarden:
– er is concrete kennis van een gevaarlijke situatie;
– er is dreiging van ernstig (geestelijk of lichamelijk) letsel;
– er is een mogelijkheid en een noodzaak om daadwerkelijk iets te doen;
– er dient een reële verhouding te bestaan tussen de moeite en het gevaar.
Alleen als aan deze voorwaarden is voldaan, kunnen de ouders van een niet-gevaccineerd kind aansprakelijk zijn jegens degene die daardoor ziek wordt. Deze voorwaarden worden in de rechtspraak vrij strikt toegepast, met name het vereiste dat er concrete kennis dient te bestaan van het gevaar. Bij een claim tegen de ouders van een niet-gevaccineerd kind zal dus met name van belang zijn in hoeverre deze ouders concrete kennis hebben gehad van het gevaar voor anderen als zij hun kind niet laten vaccineren. Het is niet ondenkbaar dat in een concreet geval aan deze voorwaarden wordt voldaan, maar dit is wel sterk afhankelijk van de omstandigheden van het geval.
Wie heeft het slachtoffer besmet?
Een tweede vraag die opkomt betreft de vraag of het niet-vaccineren van een enkel kind de besmetting (en dus de schade) heeft veroorzaakt. De lagere vaccinatiegraad is immers niet afhankelijk van één enkel kind dat niet is gevaccineerd, maar van een hele groep niet-gevaccineerde kinderen. Bovendien zal moeilijk kunnen worden aangetoond op welk moment en door wie degene die ziek is geworden is besmet.
Mogelijk zal hier wel een beroep kunnen worden gedaan op artikel 6:99 BW. In dat artikel is bepaald dat als de schade een gevolg is van twee of meer gebeurtenissen, waarvoor verschillende personen aansprakelijk zijn, én als vast staat dat de schade door ten minste één van deze gebeurtenissen is ontstaan, dat dan ieder van deze personen aansprakelijk is voor de volledige schade. Het is dan aan de aansprakelijk gestelde partij om te bewijzen dat hij niet aansprakelijk is (zie ook het ‘DES-Arrest’: ECLI:NL:HR:1992:ZC0706 (Des-dochters)).
Stel dus dat er drie kinderen op een kinderdagverblijf niet zijn gevaccineerd tegen de mazelen en een ander kind op het kinderdagverblijf daardoor wordt besmet. Als dan wordt geoordeeld dat het niet-vaccineren tegen de mazelen onrechtmatig is, dan zouden de ouders van één van deze kinderen aansprakelijk gesteld kunnen worden voor de volledige schade. Er hoeft dan niet te worden aangetoond door welk kind het slachtoffer besmet is geraakt. Evenmin is vereist dat alle aansprakelijke personen bekend zijn.
Er zijn juridisch gezien dus wel mogelijkheden om de ouders van niet-gevaccineerde kinderen met succes aansprakelijk te stellen, maar het is zeker geen uitgemaakte zaak. Of een juridisch oordeel over de aansprakelijkheid goed duidelijk zal maken wat de consequenties zijn als je vaccinaties weigert is dan ook de vraag, maar wellicht is dit ook niet de rol die het aansprakelijkheidsrecht in een dergelijk debat moet hebben.
René Hebly, advocaat bij SAP Letselschade Advocaten