Elle | Zwanger worden terwijl je anticonceptie gebruikt: het kán. Het overkwam Suzanne Vrijsen (32). Ze gebruikte het middel Implanon. Na de geboorte van dochter Eline spande ze samen met veertien andere vrouwen een rechtszaak aan tegen fabrikant Organon en de betreffende huisartsen. Dit is haar verhaal.
Ik dacht: dit kan gewoon niet. Ik kan niet zwanger zijn. Die test is niet goed. Ik legde het ding weg, en na een tijdje keek ik opnieuw. Ik was echt zwanger! De aarde werd in één klap onder mijn voeten weggemaaid. Ik had toch controle over mijn leven? Die staaf zat toch in mijn arm? Het testje deed ik voor de grap, op aanraden van een vriendin. Zij vond het raar dat ik zo misselijk was de laatste tijd. Nooit had ik gedacht dat ik echt zwanger zou zijn. Wat moest ik nou met een kind?’
Het is inmiddels vier jaar geleden dat Suzanne Vrijsen (32) ontdekt dat ze zwanger is van haar vriend Vincent (28) ondanks het gebruik van het anticonceptiemiddel Implanon. Ze kennen elkaar dan net drie maanden. Implanon is een staafje dat in de bovenarm wordt geïmplanteerd en drie jaar beveiligt tegen zwangerschap. Haar dokter vond het een prima idee, had nog een juichende presentatie van fabrikant Organon gehad. Het middel paste perfect bij Suzannes leven. ‘Ik kwam net uit een relatie van zeven jaar en was ernstig mijn vrijgezellenbestaan aan het vieren. Bovendien vergat ik de pil nogal eens. Ik had gelezen over Implanon, hoe geweldig het was. Dat je misschien niet meer ongesteld zou worden, er nooit omkijken naar had. Bovendien, het staafje was hartstikke duur: 132,50 euro. Dan moest het wel een goed product zijn, toch?’ Op de echo blijkt echter dat ze drie maanden zwanger is:
voor een abortus in Nederland is het dan al te laar. Ze kan nog wel naar België om het weg te laten halen, maar zover wil Suzanne niet gaan. ‘Ik had het kindje al gezien op de echo. Mijn vlees en bloed. Mijn kind. Dat laat je toch niet ‘even’ weghalen? Ik vond het een onmogelijke keuze. Je hebt het wel over een mensenleven.’
Waar ging het mis? Hoe kan het dat Suzanne zwanger werd, terwijl ze voor een keurig anticonceptiemiddel had gezorgd? Ze had het staafje bovendien al die tijd gevoeld. En niet alleen zij. Suzanne: ‘De gynaecoloog probeerde het ding er zelfs nog uit te halen. Hij zette een streep op mijn arm: ‘Dit moet ‘m zijn.’ Een dokter maakte een sneetje en voelde heel diep. Hij kon hem niet vinden en haalde er een andere dokter bij; die vond ook niets. Op een gegeven moment moesten ze stoppen omdat mijn hele arm beurs was. Drie weken later hebben ze nog een echo gemaakt en konden ze niets meer vinden.’ En daar kan Suzanne het mee doen. Het horrorscenario dat het staafje nu door haar lichaam zwerft moet ze maar uit haar hoofd zetten: in haar bloed zitten geen extra hormonen die daarop wijzen. Er zijn nu twee theorieën. Eén: het staafje heeft haar arm nooit gehaald. Het is er tijdens het inbrengen aan de voorkant van de applicator uitgevallen óf in de naald blijven zitten. Twee: het lichaam heeft het staafje ‘s nachts, of tijdens het sporten) afgestoten. In beide gevallen heeft iedereen waarschijnlijk littekenweefsel gevoeld.
De persvoorlichtster van fabrikant Organon wil wel reageren op de zaak. Zij vindt het hoogst onwaarschijnlijk dat het staafje er ‘s nachts is uitgekropen. ‘Meteen na het inbrengen doet de dokter een drukverband om, waardoor het staafje er niet uit kan. Als het verband eraf gaat, is de insertiewond al min of meer dicht. Dan kan het staafje er echt niet zomaar uitkruipen. Dit is slechts een paar keer gebeurd, in heel uitzonderlijke gevallen. Bij een vrouw in Thailand had het hele dorp aan het staafje lopen peuteren. Niet bepaald hygiënisch. Bovendien, als er al een staafje uit ‘kruipt’ gaat het ook altijd gepaard met grote ontstekingen en veel pijn. Dat had Suzanne zeker gemerkt. We hebben het niet over een piepklein stokje, het is een staafje ter grootte van een flinke lucifer.’ Gynaecologe Ineke van Seumeren (Universitair Medisch Centrum Utrecht) werkt wekelijks met Implanon en kan zich ook niet voorstellen dat het staafje zich zelf uit de arm heeft gewerkt. ‘In het UMCU zetten we een à drie keer per week een Implanonstaafje en wij hebben er nog nooit problemen mee gehad. Ik denk dat Suzanne het staafje niet heeft gehad. Anders was ze echt niet zwanger geworden. Als je weet hoe je het moet inbrengen, werkt Implanon perfect. Het behoort tot de veiligste middelen. Kennelijk vinden sommige dokters dat zij geen extra voorlichting over plaatsing nodig hebben. Er zijn namelijk genoeg folders, video’s en brieven verstuurd door Organon.’ De dokter van Suzanne wil anoniem blijven, maar is ervan overtuigd dat hij goed heeft gehandeld. Het is voor ervaren dokters absoluut niet moeilijk Implanon in te brengen. Hij wil daarom de uitstotingstheorie niet van de hand wijzen. ‘Ik heb het staafje goed ingebracht en later gevoeld. Daarom denk ik dat het staafje zich er wél heeft uitgewerkt; uit binnen- en buitenlands onderzoek blijkt dat dit ongemerkt kan gebeuren. Een andere mogelijkheid is dat het staafje is opgelost, maar dat is een persoonlijk idee. Op dit moment werk ik niet meer met Implanon, het moet eerst maar eens duidelijk zijn wat er aan de hand is.’ De dokter, Organon en Van Seumeren geven overigens duidelijk aan dat niemand elkaar zomaar de schuld geeft. Dat is de taak van de rechter en die is er nog niet uit.
Het relaxte leven voorbij
Hoe dan ook: vier jaar geleden ging er iets helemaal fout. Suzanne raakte zwanger van Vincent, die toen nog maar 24 jaar was. Haar hele leven en dat van Vincent lag overhoop. Suzanne: ‘Ik durfde hem niet te bellen met het nieuws, dacht: straks wil hij me nooit meer zien. Als hij er toen een punt achter had gezet, had ik hem dat niet kwalijk genomen.’ Gelukkig reageerde hij positief: ze besluiten het samen te proberen. De ouders van Vincent hebben een dag nodig om bij te komen. Suzanne: ‘Mijn schoonvader zei: waar beginnen jullie aan, jullie kennen elkaar net! Waarop ik riep: er is geen optie hoor. Je hoeft niet zo boos te worden, ik heb het niet expres gedaan. Na een paar uur belde hij op: dag! Met opa.’ Er breekt een heel bijzondere, maar ook zware tijd aan. De verliefde, onbezonnen
Vincent en Suzanne zijn niet meer. Hun losse, relaxte leventje is voorbij. Ze gaan samenwonen, alles staat in het teken van de komst van de baby. ‘Het is de moeilijkste en afschuwelijkste manier om een relatie te beginnen. Het leuke, naïeve, verliefde is meteen weg. Er is een kind in het spel. Het is zwaar beladen; je tilt je relatie gedwongen naar een hoger niveau.’ Toch houden ze vol omdat ze, ook al kennen ze elkaar nog maar net, veel van elkaar houden. ‘Anders waren we die eerste maanden nooit doorgekomen,’ lacht Suzanne. ‘Het is jammer dat we niet in ons eigen tempo naar elkaar toe konden
groeien. Dat we niet samen een bewuste keuze hebben kunnen maken voor een kind.’ Toch weten ze het zeker: dit zit goed. Ze bezegelen hun liefde en de zwangerschap met een huwelijk. ‘Vincent was al zó de vader van mijn ongeboren kind, dat wilde ik officieel maken. In Rotterdam kun je op woensdagochtend gratis trouwen, dus ik dacht: huppekee. Het ging iets anders. Ik droeg een gele bloemetjesjurk en voelde me net een zeekoe. Er stond een enorme file en er was iets met de trein, dus niemand was op tijd. Het was zo erg dat ik niet kón huilen. Toen mijn zusjes dit jaar allebei een prachtige bruiloft hadden, was ik jaloers. Op de terugweg kon ik alleen maar huilen en zeggen: ik
wil ook die jurk, dat romantische aanzoek, die complete droombruiloft. Toen hebben we tegen elkaar gezegd: die échte bruiloft komt nog.’
Dan wordt hun dochter Eline geboren.
Ze leven een tijd op de automatische- gelukkige- piloot. Suzanne: ‘In het begin ben je gefocust op je kind, je huis, al het nieuwe dat op je afkomt. na een tijd kom je in stabiel vaarwater en kom je weer tot jezelf. Ik dacht: is dit het dan? Wie ben ik eigenlijk? Zijn wij wel leuk samen? Hadden we wel voor elkaar gekozen als ik niet zwanger was geweest? Ik dacht ook dat ik hem belemmerde in zijn ontwikkeling. Hij was zo stellig: dit is wat ik wil. Jullie. Dit is het. Ik ben in therapie gegaan om de chaos in mijn hoofd op te ruimen. Om alles een plek te geven. Op een gegeven moment wist ik het. Als ik niet zwanger was geweest, was ik nog steeds bij hem. Dan waren we misschien niet getrouwd, maar dan was hij ook mijn grote liefde geweest.’ Kortom: de onverwachte komst van Eline heeft een enorme impact op haar en Vincents leven. Als ze bij Nova een reportage ziet over een groep lotgenoten die een rechtszaak begint, twijfelt ze geen moment. Ze wil erkenning voor wat er is gebeurd en sluit zich bij hen aan. Inmiddels gaat het om vijftien vrouwen, alhoewel er veel meer vrouwen ongewenst zwanger zijn geraakt. tijdens het gebruik van Implanon. Volgens Suzannes advocaat Martin de Witte gaat het in Nederland om meer dan vijftig vrouwen en in Australië om een paar honderd.” Hij legt uit wat het doel is van de zaak: ‘We willen dat de rechter vaststelt dat het product Implanon niet deugt omdat ze een vrouw kennelijk niet kunnen garanderen dat het staafje in haar arm zit. Organon weet dat je een dokter niet tot een cursus kunt dwingen en dat het door onervaren huisartsen kan worden ingebracht. De vrouwen vinden dat zij zijn gebruikt als proefkonijn. Organon heft dan wel een cursus aangeboden, maar zou het niet handiger zijn een beperkt aantal specialisten het staafje te laten implanteren? Het is toch een zaak van leven of dood: een kind of een abortus.’
Ontaarde ouders.
Inmiddels is bekend dat de vrouwen voorlopig in het gelijk zijn gesteld en een schadevergoeding krijgen. Wie daadwerkelijk gaat betalen weet niemand, de schuldige is nog niet aangewezen. Het gaat om een bedrag (per cliënte) van tussen een paar ton en een miljoen euro: de vergoeding van de kosten van onderhoud en opvoeding van een kind, de inkomstenderving (dat je parttime moet gaan werken, in plaats van fulltime) en de verplichte verhuizing. Het exacte bedrag is afhankelijk van de persoonlijke leefsituatie van de eiseres. Het eisen van geld is een gevoelig punt, blijkt uit reacties van de omgeving. Suzanne: ‘Mensen die mij kennen, begrijpen mijn standpunt. Onbekenden roddelen: het is zo’n leuk kindje, daar ga je toch geen geld voor vragen? Wat een ontaarde ouders! Dat kun je toch niet maken?! Dan denk ik: vráág me dan waarom ik het doe. Het gaat om het falen van een product, niet om Eline. Ook in de rechtszaal voelde ik me onbegrepen. Je weet dat ze denken: je kind ziet er toch leuk uit? Je man is toch nog bij je? En je had toch nog abortus kunnen plegen? Zo werkt het natuurlijk niet. Je bent zwanger van een levend wezen, van jouw kind en jij moet gaan bedenken of je dat wel of niet krijgt. Dat is onmogelijk.’ Kritiek of niet, zelf staat ze voor honderd procent achter haar keuze voor de rechtszaak. Suzanne heeft haar directe omgeving in ieder geval van haar bedoelingen kunnen overtuigen. Hoe gaat ze het straks aan Eline vertellen? Suzanne: “Eerlijk gezegd dacht ik daar pas over na tijdens mijn eerste kranteninterview. Ik dacht: uitleggen? Ik hoef dat toch helemaal niet uit te leggen? Ik zeg altijd: Eline is niet gepland, maar wél gewenst. Als ze opgevoed zou worden met weinig liefde en weinig tijd zou ik me kunnen voorstellen dat ze gaat denken: papa en mamma hebben het altijd druk met zichzelf, hoe komt dat? Wij houden zoveel van haar, doen alles voor haar, ik kan me niet voorstellen dat ze het gevoel krijgt dat ze ongewenst is. Stel dat ze dat wel krijgt, dan gaan we daar op dat moment mee om. We houden ook een plakboek bij met alle artikelen over de zaak. Als de tijd rijp is, pak ik het boek erbij en vertel ik alles. Ik ben ervan overtuigd dat we het haar zo kunnen vertellen dat ze begrijpt dat wij niet minder van haar houden. Alhoewel ik natuurlijk ook niet zo naïef ben dat ik denk dat alles in pais en vree gaat. Natuurlijk zegt ze straks als ze niet uit mag: zie je nou wel dat ik ongewenst ben!’ Dat is allemaal van later zorg: Eline is pas drie jaar. Op dit moment concentreren ze zich op de uitspraak in hun zaak: de tegenpartij is in hoger beroep gegaan. Voor advocaat De Witte is er echter geen vuiltje aan de lucht. Hij denkt dat de vrouwen sterk staan en de zaak toch winnen. Dat zou een enorme opluchting zijn. Suzanne: ‘officieel is erkend dat er een fout is gemaakt, kan ik het beter een plek geven. Dan is de bron aangepakt en kan ik het afsluiten.’ Met als prettige bijkomstigheid dat ze straks natuurlijk een flinke smak geld heeft. Is daarmee voor andere vrouwen het hek van de dam? Rennen we straks naar de rechter omdat het condoom scheurde? De Witte lacht: ‘Als iemand kan bewijzen dat het rubber niet goed was, kun je daar inderdaad een
schadevergoeding voor eisen.’ Niet dat hij nu een claimcultuur in Nederland voorspelt. Alhoewel een beetje meer controle van de consument volgens hem niet zou misstaan: ‘Nu kunnen fabrikanten nog veel te vaak ongestraft hun gang gaan. En dat moet toch eens afgelopen zijn.’
