Leidt de fietshelm tot minder letselschade?

In tegenstelling tot in andere Europese landen is het dragen van een fietshelm in Nederland niet verplicht. In Duitsland heerste bijvoorbeeld al eens de discussie met betrekking tot de eigen schuld bij het niet dragen van een fietshelm, net zoals we dat in Nederland zien met betrekking tot de gordelkorting. Ook in Nederland laait de discussie soms wel eens op. Het voeren van die discussie kan uiteraard enkel maar indien de voordelen van het dragen van een fietshelm in rekening worden gebracht. Daarom stellen we ook de vraag: leidt de fietshelm automatisch tot minder letselschade?

Minder letselschadegevallen, maar …

Verschillende andere landen voerden eerder al een verplichte fietshelm in. Nadien volgden allerhande studies die de evolutie van het aantal letselschadegevallen diende te monitoren. In zowel Nieuw-Zeeland, Noorwegen als Canada werd inderdaad aangetoond dat er minder letselschadegevallen waren na het invoeren van de verplichte fietshelm. In Australië ging het zelfs om een daling van ruim 40 %. Echter bracht datzelfde onderzoek ook een ander gevolg naar buiten: het fietsgebruik daalde na de invoering van de fietshelmplicht met 30 tot 40 %. Door de invoering van een verplichte fietshelm werd fietsen minder populair en waren er dus ook minder letselschadegevallen. In combinatie met andere maatregelen die genomen werden om bijvoorbeeld alcoholmisbruik tegen te gaan, kon nergens geconcludeerd worden dat de invoering van de verplichte fietshelm resulteerde in een relatieve daling van het aantal letselschadegevallen. Meer zelfs: door de grote groep mensen die hun fiets nu in de garage lieten staan, sprak men van een stijging van de gezondheidsrisico’s bij die groep.

Niet minder hoofdletsels

Gelijkaardige onderzoeken hebben aangetoond dat de invoering van fietshelmen niet automatisch resulteert in een daling van het aantal hoofdletsels. Wel zou er sprake zijn van een toegenomen risico op verwondingen bij andere lichaamsdelen. Fietsers mét een fietshelm zouden zich immers veiliger voelen en sneller risico’s nemen. Met alle gevolgen… Statistieken blijven echter altijd een moeilijk gegeven. Zo tonen diezelfde statistieken aan dat landen waar fietsers verplicht een fietshelm moeten dragen, er gemiddeld meer fietsers sterven per gereden kilometer. Toch behoeft dat enige relativering: de meeste landen die een fietshelmplicht invoeren, hebben reeds te kampen met een bepaalde problematiek: verkeersdrukte. De enkele invoering van een fietshelmplicht pakt die problematiek niet aan. Anderzijds zijn er geen cijfers die aantonen dat een fietshelmplicht in die landen een meer dan verwaarloosbaar effect inhoudt.  

Fietshelm biedt niet altijd bescherming

Onderstaande cijfers tonen reeds aan dat er geen noemenswaardig verband is tussen een fietshelmplicht en een daling van het aantal letselschadegevallen. De oorzaak hiervoor moeten we zoeken bij het ontwerp van de fietshelm zelf. Zo’n fietshelm is immers helemaal anders dan een motorhelm en biedt dan ook een minder hoge mate van bescherming. Zo biedt de fietshelm voornamelijk bescherming bij een impact tot 20 kilometer per uur waarbij geen ander (motor)voertuig bij betrokken is. Dat staat te lezen in de Europese Normen. Laat het nu net gaan om de ongevallen waarbij de letselschade al bij al beperkt blijft. Ongevallen waarbij de fietser automatisch meer risico loopt, genieten dus geen extra bescherming. In combinatie met een ‘veiliger gevoel’ zou er in sommige landen zelfs sprake zijn van een stijging van het aantal ernstige ongevallen… Verschillende onderzoeken halen ook aan dat de fietser zelf een belangrijke rol speelt: een groot deel van de fietsers zouden rondfietsen met een losse kinband. Zij dragen de fietshelm dan enkel omdat het wettelijk verplicht is, maar zien het nut er niet van in.

Fietshelmplicht voor jonge kinderen

De twijfels over het nut van een fietshelmplicht bracht verschillende landen ertoe om enkel jonge kinderen te verplichten om een fietshelm te dragen. Dat zouden zij dan verantwoorden door het lager besef aan verkeersinzicht en het gebrek aan controle over hun fiets. Om diezelfde reden bieden de Nederlandse aansprakelijkheidsregels ook extra bescherming voor fietsers jonger dan 14 jaar. In de praktijk blijken die cijfers ook niet helemaal te kloppen. Zo zouden kinderen een lagere snelheid hanteren waardoor het voornamelijk zou gaan om eenzijdige ongevallen zonder al te veel hoofdschade. Hier kan een verplichte fietshelm de ernst van de schade reduceren, maar niet significant. Een duidelijke stijging in het aantal hoofdschadegevallen is dan weer merkbaar in de leeftijdscategorieën van 0 tot 5 jaar en van 13 tot 27 jaar. In het eerste geval gaat het om erg jonge kinderen die uit een kinderzitje vallen, in het tweede geval zou ook een duidelijke link merkbaar zijn met een toename van het gebruik van wielrennersfietsen en mountainbikes.

Conclusie

In de praktijk is er maar weinig onderzoek dat kan staven dat het invoeren van een fietshelmplicht ook effectief zal resulteren in een hogere veiligheid voor de fietser. Er is daarentegen een daling merkbaar van het aantal fietsers en een gemiddelde stijging van het aantal letselschadegevallen. Het aantal verkeersdoden zou niet afnemen. Een algemene fietshelmplicht werkt niet. Een fietshelmplicht voor jonge zelfstandig fietsende kinderen ook niet. Eventueel zou een verplichte fietshelm wel een positief effect kunnen hebben voor jonge kinderen die zich in het kinderzitje bevinden. Echter wordt hier dan weer gewezen op bepaalde verstikkingsrisico’s. Dan maar alle dertien- tot zevenentwintigjarige bestuurders van mountainbikes een fietshelm opzetten? Of valt dat niet te controleren? Alle gekheid op een stokje. Een verzekeraar die aanhaalt dat er sprake is van eigen schuld omdat de fietser geen fietshelm droeg? Daar gaan we niet zomaar mee akkoord. Bij SAP Letselschade Advocaten streven we dan ook steeds een maximale vergoeding na die strookt met de werkelijke geleden schade en de toekomstige schade. Tijdens een vrijblijvend intake gesprek lichten we graag een en ander voor jou toe.