10 meest voorkomende oorzaken van een kop-staartbotsing

De kop-staartbotsing. Het feit dat er zo veel kop-staartaanrijdingen gebeuren, valt te verklaren door de opbouw van de wegsituaties maar ook door problemen die vaak op de bestuurders zelf af te schuiven zijn. Voor Nederland zijn er maar weinig cijfers of onderzoeken verricht naar de voornaamste oorzaken van kop-staartbotsingen. Waarschijnlijk speelt het ook een rol dat zeker de top drie eigenlijk de logica zelve zijn. Omdat echter ook andere fouten aan de basis kunnen liggen, gingen we op zoek naar buitenlandse onderzoeken die mits een kritische blik ook representatief zijn voor de Nederlandse verkeerssituatie. Zo kwamen we uit bij een onderzoek verricht door Nobuyuki Huge (i.s.m. Hiroshi Ueno, Hideaki Ichikawa en Kiyoshi Ochiai). Dat onderzoek werd reeds verricht in 1995 waardoor lang niet alle constateringen representatief zijn voor de hedendaagse verkeerssituatie. Daarom werden de conclusies van dat onderzoek vergeleken met zowel cijfers van de Amerikaanse NHTSA (National Highway Traffic Safety Administration), waarop het eerste onderzoek betrekking had, en recent gepubliceerde cijfers door onderzoeksorganisatie SWOV (Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid). Op basis van die vergelijkende studie kwamen we uit bij onderstaande tien oorzaken van een kop-staartbotsing.

# 1. Onvoldoende afstand hanteren

Het is inherent aan onze hedendaagse verkeerssituatie: voldoende afstand houden van de voorligger. Waar wegen drukker worden, is het steeds moeilijker om die afstand ook effectief te hanteren. Dit terwijl dat eigenlijk wel een wettelijke verplichting is. Het kan bovendien ook de oorzaak vormen van een kop-staartbotsing. Wanneer de eerste bestuurder op zijn rem gaat staan duurt het immers nog een hele tijd vooraleer ook de tweede bestuurder actie onderneemt. Die lange reactietijd vormt de grootste oorzaak voor kop-staartbotsingen.

# 2. Afgeleide bestuurders

Ook oplettendheid is belangrijk om kop-staartbotsingen te voorkomen. Als bestuurder moet je immers tijdig kunnen anticiperen op het rijgedrag van de voorligger. Deze oorzaak werd reeds in 1995 geformuleerd en blijkt ook nu nog geheel relevant te zijn. Waar men het vroeger echter had over afleidingen zoals eten en drinken achter het stuur, luisteren naar muziek en kijken naar reclameborden of landschappen. Met de toename van het aantal elektronische apparaten kunnen we enkel aannemen dat bestuurders nog sneller afgeleid zijn. Ook een recent onderzoek van het SWOV (namelijk het rapport Afleiding in het verkeer) beaamt dat. Om die reden schoven we deze oorzaak een plaatsje op en gaven we het plaats twee.

# 3. Weersomstandigheden

Eigenlijk hoort oorzaak drie samen te gaan met enkele andere oorzaken. Winterse weeromstandigheden maken het immers moeilijker om te stoppen voor obstakels of andere verkeersdeelnemers. Vooral de remafstanden zijn duidelijk groter. In principe is het aan de bestuurder om extra afstand te hanteren en de snelheid aan te passen in functie van die weersomstandigheden. Als grote oorzaak van kop-staartbotsingen formuleerden we het toch als individuele oorzaak. Zo geeft ook een laagstaande zon en een beperkt zicht wel vaker aanleiding tot een verkeersongeval.

# 4. Overstekende weggebruikers

Kop-staartbotsingen ontstaan vaak in stadscentra. Hier ontmoeten motorrijtuigen, fietsers en voetgangers elkaar voortdurend. Soms kan dat voor problemen zorgen. Om de veiligheid van de kwetsbare verkeersdeelnemer te garanderen, gaat de bestuurder van het motorrijtuig dan op de remmen staan, met alle gevolgen van dien. Ook hier valt natuurlijk opnieuw de vergelijking te maken met andere oorzaken: een goede bestuurder houdt altijd rekening met onverwachts overstekende kwetsbare verkeersdeelnemers en past zowel zijn afstand als snelheid daarop aan.

# 5. Verminderde reflexen

Statistieken tonen aan dat ouderen en vrouwen vaker bij een kop-staartbotsing betrokken zijn. Dat zou in de eerste plaats te verklaren zijn door het feit dat kop-staartbotsingen vaker in het stadsverkeer ontstaan. Ander onderzoek heeft aangetoond dat zowel vrouwen als ouderen statistisch meer aanwezig zijn in het stadsverkeer. Toch zijn er ook andere oorzaken te noemen. Zo zouden ouderen minder snelle reflexen hebben en dus minder snel tot stilstand komen. In principe zouden zij dan ook een extra grote afstand moeten hanteren.

# 6. Inhaalmanoeuvres

Kop-staartbotsingen ontstaan eveneens vaak net na een inhaalmanoeuvre. Het kan hierbij twee oorzaken hebben: de ingehaalde wagen past zijn snelheid niet aan de nieuwe voorligger aan, of de voorligger snijdt de weg af van die eerste. Wie aansprakelijk is voor het verkeersongeval zal hier afhankelijk zijn van de concrete omstandigheden.

# 7. Plotselinge filevorming

Soms lijken er zich zomaar files te vormen zonder duidelijke aanwijzing. Een eerder ongeval kan aan de oorzaak liggen maar soms heeft het ook gewoon te maken met een moeilijk transport of een tijdrovende verkeerssituatie. Bestuurders zijn dan niet altijd voldoende bedacht voor de plotselinge filevorming en reageren te laat. Zeker indien de focus op de voorligger ligt, die ook zelf reeds onvoldoende adequaat reageert, ontstaat er een keten van noodzakelijke korte remafstanden. Is er ook maar één bestuurder die minder snel tot remmen overgaat? Dan kan het tot een kop-staartbotsing komen.

# 8. Vermoeidheid

Onderzoek heeft aangetoond dat in tien tot vijftien procent van alle ernstige verkeersongevallen, er sprake was van vermoeidheid wat betreft de bestuurder. Specifieke cijfers voor kop-staartbotsingen zijn er niet, toch halen alle onderzoeken ook hier de rol van vermoeidheid duidelijk aan. Vaak zal het echter gaan om een combinatie van factoren waarbij vermoeidheid zorgt voor verminderde reflexen die bij een onvoldoende afstand in een kop-staartbotsing kunnen resulteren.

# 9. Remmen zonder verkeersnoodzaak

Automobilisten remmen niet alleen voor overstekende gebruikers maar doen dat ook voor situaties waarbij er geen verkeersnoodzaak is. In dat geval wordt het wel heel moeilijk voor de achterliggende bestuurder om daar tijdig op te anticiperen, met een kop-staartaanrijding tot gevolg. Voorbeelden zijn het remmen voor een vogel op de weg of het remmen voor het nemen van een foto van een ongeval op het ander wegvak (cfr. het ontstaan van zogenaamde kijkfiles).

# 10. Intoxicatie

Tot slot speelt intoxicatie ook een grote rol bij het ontstaan van kop-staartbotsing. Ook hier valt dat echter te liëren met andere oorzaken. Zo zal alcoholintoxicatie bijvoorbeeld nefast zijn voor de reflexen, het moeilijker maken om verkeerssituaties in te schatten (foutieve inhaalmanoeuvres) en ook vermoeidheid in de hand werken.