Soms zien we ze wel eens in het nieuwsbericht verschijnen: die medische fouten waarbij de rugharen spontaan rechtop komen te staan. Gelukkig sieren ze lang niet dagelijks het nieuwsbericht. Medische fouten worden in Nederland niet zo veel begaan, toch? Dat is toch iets voor een derdewereldland, een land waar men niet over een soortgelijke expertise beschikt? Of niet soms? De cijfers bewijzen het tegendeel: medische fouten zijn in Nederland helemaal niet zo ongewoon. Maar hoeveel er jaarlijks exact zijn? Dat valt nooit echt met zekerheid te zeggen. We nemen er, terwijl we het hebben over medische fouten, de cijfers bij.
Ziekenhuizen communiceren de laatste jaren steeds opener over hun medische fouten. Hoe dan ook zijn ze verplicht om medische fouten aan de Inspectie voor de Gezondheidszorg te melden. Toch duurde het tot 2016 vooraleer IGZ ook zelf met cijfers naar buiten kwam. Het jaar voordien, waar men het had over 958 meldingen van medische fouten, moest de Nederlandse Omroep Stichting zich nog beroepen op de Wet openbaarheid bestuur.
Toch blijft het maar moeilijk om inzichtelijke cijfers te krijgen met betrekking tot de medische fouten in de zorgsector. Zeker als u weet dat ook artsen en andere zorgverleners al eens medische fouten maken. Schattingen tonen aan dat in ongeveer 5,8 % van de patiëntendossiers in de huisartsenzorg een medische fout wordt begaan. Vaak gaat het gelukkig om onschuldige fouten zonder al te veel gevolgen. Denk bijvoorbeeld aan een foutief voorgeschreven medicijn.
In 2016 toonde een onderzoek van NIVEL aan dat ziekenhuizen een te groot deel van de medische fouten helemaal niet melden. Ook academische ziekenhuizen zouden in hetzelfde bedje ziek zijn. Schokkend is dat het ook zou gaan om het niet melden van medische fouten die uiteindelijk in de dood van de patiënt resulteerden. Het toont aan dat de cijfers niet alleen moeilijk verkrijgbaar zijn, maar dat er bovendien ook met de nodige kritische blik naar gekeken dient te worden.
Met bovenstaande kritische opmerkingen in het achterhoofd, kunnen we aangeven dat er in de periode tussen begin 2016 en oktober 2017 maar liefst 1965 medische fouten door ziekenhuizen werden gemeld aan de Inspectie voor de Gezondheidszorg.
Voeg daar ook nog eens niet gemelde fouten, medische fouten door artsen en andere zorgverleners aan toe en het antwoord op onze eerste vraag is duidelijk: veel, te veel. Medische fouten zijn in Nederland niet ongewoon, alle wetgevende initiatieven ten spijt. We kunnen dan ook enkel positief zijn over de toegenomen verplichtingen om die fouten ook te melden en extra openheid aan de dag te leggen. Verder zullen we bij SAP Letselschade Advocaten alles blijven doen om de waarheid aan het licht te brengen. Hierbij vertegenwoordigen wij slachtoffers of hun nabestaanden in hun strijd voor een eerlijke schadevergoeding.
Intussen melden Nederlandse ziekenhuizen steeds vaker medische fouten. Ook worden omtrent medische fouten cijfers steeds vaker transparant gecommuniceerd. Hierdoor kunnen we anno 2022 een update schetsen omtrent de medische fouten in Nederland.
Jaarlijks rapporteert men bij de IGJ (Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd) ongeveer 11.000 medische fouten in Nederland. Het gaat daarbij zowel om incidenten die verplicht moeten worden gemeld als om incidenten die vrijwillig worden gemeld. Volgens een onderzoek van de Stichting Fonds Slachtofferhulp blijkt echter dat bij medische fouten de cijfers wellicht nog steeds hoger liggen. Voor dat onderzoek ging men rechtstreeks op zoek naar slachtoffers. Het toont aan dat zowel de medische actoren als de mensen die zich slachtoffer voelen, medische fouten niet altijd melden. Hierdoor zijn omtrent medische fouten de cijfers niet helemaal betrouwbaar.
Op basis van de cijfers van de IGJ is het mogelijk om de medische fouten in Nederland per sector onder te verdelen. Het grootste deel van de meldingen hebben daarbij betrekking op de medische technologie, gevolgd door farmaceutische bedrijven en de medisch specialistische zorg. Daarna gaat het om de verzorging en verpleging, de jeugdzorg en de GGZ. Niet bij alle meldingen wordt er een calamiteit vastgesteld en niet altijd resulteert een melding in een ontslag wegens disfunctioneren. Vooral in de verzorging en de verpleging resulteren medische fouten in Nederland opvallend vaak in een ontslag wegens disfunctioneren.
Sinds 2018 brengt de inspectie bij medische fouten cijfers in kaart met betrekking tot de fase binnen het zorgproces waarin de fout heeft plaatsgevonden. Daaruit blijkt dat er in ziekenhuizen vooral fouten worden gemaakt tijdens de onderzoek- en diagnostiekfase. Het gaat daarbij vooral om vertraagde en gemiste diagnoses, waardoor ook behandelingen te laat of zelfs niet worden opgestart. Zelfs vitaal bedreigde patiënten worden niet altijd tijdig door een arts herkend. Het komt ook voor dat men niet acteert op de uitkomsten van een onderzoek of dat deze uitkomsten niet worden gecommuniceerd.
Daarnaast tonen bij medische fouten de cijfers aan dat er al eens fouten worden gemaakt bij de medicatie, terwijl er ook met betrekking tot de behandeling en de verpleegkundige zorg vaak fouten worden gemaakt. Een pluspunt is dat omtrent medische fouten de cijfers aantonen dat er in ons land vrijwel geen fouten worden gemaakt met betrekking tot bloedproducten. In 2019 viel er zelfs geen enkele fout met bloedproducten te betreuren.
Medische fouten worden niet alleen in ziekenhuizen begaan, ook huisartsen kunnen medische fouten maken. Huisartsen zijn vaak het eerste aanspreekpunt en spelen dan ook een belangrijke rol bij het tijdig herkennen van symptomen en het doorverwijzen van patiënten. Hoewel huisartsen zo'n belangrijke rol spelen, zijn omtrent dergelijke medische fouten de cijfers heel onduidelijk. Er zijn nog steeds geen harde cijfers omtrent medische fouten die door huisartsen zijn gemaakt.
Hoewel met betrekking tot medische fouten de cijfers nog steeds niet rooskleurig zijn, is er ook iets positiefs te melden. De mate waarop de patiënt betrokken wordt bij het onderzoek, stijgt al jaren. Zo'n onderzoek moet verplicht door de zorgaanbieder worden ingesteld en de IGJ wil dat de patiënten en hun familie bij het onderzoek worden betrokken. In 2013 werden nog minder dan 20% van de patiënten en familieleden bij het onderzoek betrokken, terwijl dat in 2017 80% was. In 2018 werd voor het eerst de kaap van 90% overschreden. Een 100%-score kan niet, omdat sommige patiënten liever niet bij het onderzoek betrokken worden of omdat overleden patiënten soms geen familie hebben.