Medische fouten kunnen zware gevolgen hebben. Iemand kan erdoor verminkt door het leven gaan en flink aan levenskwaliteit inboeten, maar het kan ook erger. Jaarlijks zijn er wel medische fouten met een dodelijke afloop. Slachtoffers van medische fouten en hun nabestaanden hebben in ieder geval recht op een schadevergoeding. We geven aan hoeveel doden door medische fouten er jaarlijks vallen en op welke schadevergoeding slachtoffers van medische fouten recht hebben.
Het is zeker geen evidentie om concreet het aantal doden door medische fouten weer te geven. Verschillende bronnen spreken dan ook over een verschillend aantal doden door medische fouten. Zo was er in 2013 tot 2015 sprake van jaarlijks 'slechts' een 400-tal doden door medische fouten, althans volgens cijfers van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). Volgens cijfers uit een rapport uit 2016 van de Orde van Medisch Specialisten (nu Federatie Medisch Specialisten) en het Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg (NIVEL) vallen jaarlijks ruim 1700 slachtoffers ten gevolge van een medische fout. De vraag is natuurlijk wat ze exact begrijpen onder een medische fout. Een andere invulling hiervan is mogelijk een van de oorzaken van de uiteenlopende sterftecijfers.
Waarom deze cijfers zo ver uit elkaar liggen, valt te verklaren door het feit dat ziekenhuizen en zorgverleners hun gegevens (in het verleden) niet altijd even zorgvuldig doorgaven. Hetgeen eventuele vaststellingen over aansprakelijkheid bij medische fouten niet bevordert. Hierdoor werd in het verleden al een Gedragscode Openheid Medische Incidenten opgericht, kortweg de GOMA-richtlijn genoemd. Deze richtlijn doet aanbevelingen over hoe men na een medische fout zorgvuldig dient te reageren. Het behandelt eveneens de manier waarop men verzoeken voor schadevergoedingen dient te verwerken. Dankzij deze GOMA-richtlijn werd het aantal meldingen aan de IGJ op enkele jaren bijna verdubbeld. Dat zegt toch iets.
Medische fouten niet altijd geconstateerd
Een andere verklaring voor de uiteenlopende cijfers is dat het niet steeds altijd duidelijk is of het overlijden te wijten is aan een medische fout, dan wel het gevolg is van een of meerdere complicaties. In tegenstelling tot een complicatie, waarbij onverwachte klachten en symptomen optreden, is een medische fout of calamiteit toe te dichten aan een tekortkoming of nalatigheid van een arts of een andere hulpverlener. Deze medische fouten dienen volgens de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) verplicht te worden gemeld aan de patiënt, dit sinds 1 januari 2016.
In de praktijk zien we dat calamiteiten of medische fouten in verschillende vormen voorkomen. Zo kan hieronder een verkeerde diagnose worden verstaan of foutief voorgeschreven medicatie. Maar ook communicatiefouten, hygiënische tekortkomingen of administratieve fouten bij het bijhouden van het dossier, kunnen hieronder vallen. De gevolgen van zo'n medische fout gaan van een (verlengd) ziekenhuisbedrijf tot blijvende invaliditeit. In het slechtste geval vallen er doden door medische fouten. In de meeste van deze gevallen, zo'n zeventig procent, gaat het om 65-plussers of baby's. Dat is toch zorgwekkend.
Dankzij de hierboven reeds vermelde genomen maatregelen worden tegenwoordig meer calamiteiten gemeld aan de IGJ. Hierdoor kunnen we stellen dat er jaarlijks ruim 1700 doden door medische fouten te betreuren vallen. Deze cijfers zijn voornamelijk van belang opdat er uit deze fouten kan worden geleerd. Het is echter niet altijd even eenvoudig om aan te tonen dat een sterfgeval vermijdbaar was, zo is er steeds een kans op complicaties bij een behandeling.
Uit onderzoek naar deze meldingen en andere cijfers waarover men beschikt, blijkt dat er jaarlijks 36.000 patiënten in de Nederlandse ziekenhuizen overlijden. Per 1000 patiënten die in de Nederlandse ziekenhuizen overlijden, gaat het om 3 medische fouten met een dodelijke afloop. De meeste van deze patiënten sterven niet na een enkele fout, maar na een hele reeks van fouten. Oorzaken die vaak voorkomen, zijn een foutieve diagnose, het foutief verstrekken van medicijnen, dossiers die slecht worden bijgehouden, onhygiënisch werken en communicatiefouten. Zowel een gemiste als een vertraagde diagnose kunnen verantwoordelijk zijn voor doden door medische fouten. Ook verkeerd geïnterpreteerde onderzoeken spelen een belangrijke rol bij de cijfers omtrent het aantal doden door medische fouten.
De Nederlandse Stichting Fonds Slachtofferhulp waarschuwt ervoor dat men niet alleen mag vertrekken van de cijfers die volgen uit de officiële meldingen. Uit metingen van het onderzoek Victims in Modern Society blijkt namelijk dat het aantal medische incidenten in ons land hoger ligt dan wat wordt gemeld. Medische fouten worden niet altijd gemeld of opgemerkt en het aantal doden door medische fouten kan dan ook hoger liggen dan wat hierboven is weergegeven. Gemeld of niet: alle slachtoffers hebben recht op een schadevergoeding na het overlijden door een medische fout.
Recent kwam er iets meer zicht op het aantal doden door medische fouten in ons land. RTL Nieuws, het nieuwsprogramma van RTL, vroeg in 2018 gegevens op bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg. De gegevens hebben betrekking op calamiteiten die in de periode tussen 1 januari 2016 en 9 oktober 2017 plaatsvonden. De gebruikte gegevens zijn afkomstig van de door de ziekenhuizen gemelde calamiteiten. Ziekenhuizen zijn verplicht om een melding te doen bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg als ze vermoeden dat een patiënt door een medische fout schade opliep of overleed. Hierdoor zijn er transparante cijfers beschikbaar over het aantal slachtoffers van medische fouten in ziekenhuizen.
Volgens het onderzoek van RTL Nieuws vallen er elke maand 20 doden door medische fouten in Nederland. In de onderzochte periode was er 471 keer sprake van medische fouten met een dodelijke afloop. In 716 gevallen liep een patiënt ernstige schade op, schade waardoor een patiënt langer in het ziekenhuis diende te verblijven. Bij deze patiënten was er geen sprake van medische fouten met een dodelijke afloop, maar vaak wel van een blijvende invaliditeit en van schade. Het onderzoek toont bovendien aan dat baby's (26 keer) en ouderen (291 keer) opvallend vaak te vinden zijn onder de doden door medische fouten.
Bij (het vermoeden van) een medische fout, heeft de patiënt er alle belang bij dat er verder onderzoek gebeurt. Wanneer blijkt dat de arts iets te verwijten valt, hebt u namelijk het recht op een schadevergoeding. Ook nabestaanden kunnen zich hierop beroepen, denk maar aan een vergoeding voor de begrafeniskosten en dergelijke meer. Vallen er doden door medische fouten, dan zijn ook de nabestaanden slachtoffers van medische fouten. Het bedrag van de schadevergoeding waarop deze slachtoffers van medische fouten recht hebben, dient geval per geval te worden berekend.
Vallen er doden door medische fouten, dan valt er een inkomen weg. Hierdoor kunnen nabestaanden, zoals de partner of de minderjarige kinderen, in de problemen komen. Het recht op deze vergoeding is voor een beperkt aantal categorieën van nabestaanden voorbehouden.
De omvang van het gederfde levensonderhoud en dus ook van de schadevergoeding na het overlijden door een medische fout, is afhankelijk van de hypothetische vraag hoe groot de levensonderhoudsbijdrage van de overledene zou zijn geweest. Hierbij wordt onder andere rekening gehouden met de fictieve levensverwachting van de overledene en van de partner die op de steun van de overledene zou hebben gerekend. Dit berekenen is specialistenwerk. Een letselschade expert zal de nodige berekeningen maken.
De vergoeding van affectieschade is een relatief nieuwe vergoeding van immateriële schade. Deze mogelijkheid is pas in 2019 ingevoerd en is er ook wanneer er doden door medische fouten te betreuren vallen. Het geeft bepaalde nabestaanden het recht op een schadevergoeding voor het ondervonden leed en onrecht. Enkel een beperkte kring van nabestaanden heeft recht op de vergoeding van affectieschade, zoals de ouders, de kinderen en de niet van tafel en bed gescheiden echtgenoot. De omvang van deze vergoeding is forfaitair vastgelegd en is afhankelijk van de relatie tussen de overledene en het slachtoffer. Wanneer er sprake is van een misdrijf en niet louter van een medische fout, wordt de schadevergoeding verhoogd.
Voor doden door medische fouten dient er een begrafenis plaats te vinden. De overledene zal mogelijk worden gecremeerd. Deze begrafeniskosten zijn door de aansprakelijke partij te betalen, ook bij medische fouten met een dodelijke afloop.
Deze vergoeding is er enkel voor nabestaanden die ten gevolge van de medische fout geestelijk letsel oplopen. Dit gaat verder dan louter affectieschade en is beperkt tot de situaties waarbij de nabestaande zelf met het medisch ongeval is geconfronteerd, bijvoorbeeld omdat hij tijdens de bevalling aanwezig was. Geestelijk letsel moet naar objectieve maatstaven zijn vastgesteld, daarvan is niet slechts sprake indien het gaat om een in de psychiatrie erkend ziektebeeld. Ook als psychisch/geestelijk letsel niet kan worden aangenomen, is niet uitgesloten dat de aard en ernst van de normschending en van de gevolgen daarvan door de nabestaande meebrengen dat van aantasting in de persoon op andere wijze sprake is. In zo'n geval moet degene die zich hierop beroept deze aantasting met concrete gegevens onderbouwen, tenzij de aard en ernst van de normschending meebrengen dat de in dit verband relevante nadelige gevolgen daarvan voor b.p. zo voor de hand liggen, dat een aantasting in de persoon z.m. kan worden aangenomen. Een affectieve relatie is ook niet noodzakelijk, maar shockschade wordt wel eerder geaccepteerd in geval van een nauwe band met het primaire slachtoffer; https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:HR:2021:1024&showbutton=true&keyword=ECLI%3aNL%3aHR%3a2021%3a1024;).
Bij SAP Letselschade Advocaten beschikken we alvast over de nodige expertise om een schadevergoeding te bekomen bij medische fouten. Geef ons even een belletje voor meer informatie.