Wanneer er sprake is van een ongeval, gaat men de zogenaamde causale verdeling na. Soms is een partij aansprakelijk voor 100% van de schade, andere keren is er sprake van een gedeelte eigen schuld. Die aansprakelijkheidsverdeling is belangrijk voor de uiteindelijke schadevergoeding. Is de andere partij slechts voor 70% aansprakelijk voor het ongeval? Dan zal je 30% van de geleden (en toekomstige) schade niet kunnen vorderen. Omdat de gevolgen van die causale verdeling een grote impact hebben op het leven van zowel de dader als het slachtoffer, kan men echter nog de zogenaamde billijkheidscorrectie toepassen. Ten aanzien van kinderen tot 14 jaar is er een gestandaardiseerde billijkheidscorrectie van toepassing.
Nadat alle stappen met betrekking tot de causale verdeling en de hoegrootheid van de schadevergoeding zijn afgerond, vindt er mogelijk een correctie plaats. Bij de billijkheidscorrectie kan er dan een andere uitkomst ontstaan indien de "redelijkheid en billijkheid" dat zou vereisen. Het percentage met betrekking tot de aansprakelijkheid wordt in dat geval bijgesteld. Die bijstelling kan zowel in het voordeel als in het nadeel van het slachtoffer gebeuren. De rechter kan zelfs beslissen om ongeacht de causaliteitsverdeling een volledige vergoedingsplicht op te leggen of de vergoedingsplicht te doen vervallen. We maken een onderscheid tussen de algemene billijkheidscorrectie en de concrete billijkheidscorrectie.
Op basis van de rechtspraak van de Hoge Raad kunnen we spreken over een algemene billijkheidscorrectie ten aanzien van benadeelde verkeersdeelnemers tot 14 jaar. Dit wordt ook wel eens de gestandaardiseerde billijkheidscorrectie genoemd. Bij de aansprakelijkheid van motorrijtuigen ten opzichte van ongemotoriseerde verkeersdeelnemers tot 14 jaar geldt dan dat de motorrijtuigbestuurder op grond van artikel 185 van de Wegenverkeerswet steeds voor 100% aansprakelijk is. Een soortgelijke algemene billijkheidscorrectie is er ook ten opzichte van oudere ongemotoriseerde verkeersdeelnemers, maar dan is dit tot 50% beperkt.
Aan deze algemene billijkheidscorrectie kleven er wel grenzen. Zo kan het niet worden toegepast indien er sprake is van opzet of aan opzet grenzende roekeloosheid. Bovendien geldt de algemene billijkheidscorrectie enkel ten opzichte van het slachtoffer. Een verzekeraar die een verhaalrecht heeft, kan er zich dus niet zomaar op beroepen.
Terwijl de algemene billijkheidscorrectie altijd wordt toegepast, wordt de concrete billijkheidscorrectie naar gelang de omstandigheden van het geval toegepast. Hierbij heeft de rechter een beoordelingsbevoegdheid en zal de rechter nagaan of het nodig is om een billijkheidscorrectie toe te passen en hoe groot deze correctie is. De rechter kan zich bij het toepassen van de concrete billijkheidscorrectie op twee wettelijke gronden baseren. Deze twee gronden zijn opgenomen in artikel 6:101 BW en zijn heel ruim omschreven:
Of de concrete billijkheidscorrectie al dan niet wordt toegepast, is afhankelijk van verschillende factoren. Men kijkt dan ook naar de concrete situatie waarbij de feiten een belangrijke rol spelen. Hierbij houdt men rekening met de causale verdeling, de schade, de aard van het letsel, eventuele bijzondere omstandigheden, de draagkracht van de verzekering, de kenmerken van het slachtoffer (leeftijd, lichamelijke situatie en geestelijke situatie) en het zogenaamde 'betriebsgefahr'. Dat laatste element, het betriebsgefahr, gaat over het gevaar dat een motorvoertuig meebrengt ten opzichte van een ongemotoriseerd voertuig. Het wordt dan ook gebruikt ten nadele van de bestuurder van het motorvoertuig.
Deze concrete billijkheidscorrectie wordt toegepast wanneer de verschillende partijen fouten hebben gemaakt, maar de fout van de ene partij veel groter is dan de fout van de andere partij. Hierbij houdt de rechter onder andere rekening met de ernst van de gemaakte fouten, de mate waarin men wist dat een ongeval waarschijnlijk was en hoe eenvoudig er voorzorgsmaatregelen konden worden getroffen. Het houdt met andere woorden rekening met de oorzaken.
Deze concrete billijkheidscorrectie kan zowel ten voordele als ten nadele van het slachtoffer werken. Een voorbeeld hiervan vinden we in de zaak Joemman/Staat van 1 oktober 1993. Toen had de Staat onrechtmatig gehandeld, omdat de politie het huis van de betrokkene was binnengevallen om hem te arresteren, waarna bleek dat zijn zoon de verdachte was. De Staat beriep zich op eigen schuld: de vader liet zijn zoon met zijn auto rijden en zorgde zo voor de verwarring. De rechter vond de ernst van deze fout voldoende groot om een concrete billijkheidscorrectie toe te passen: de schadevergoeding die de Staat diende te betalen, werd naar 0% aangepast.
Bij deze concrete billijkheidscorrectie houdt de rechter rekening met persoonlijke en subjectieve aspecten van de benadeelde, de algemene aspecten zitten namelijk al in de algemene billijkheidscorrectie verwerkt. Deze billijkheidscorrectie zorgt steeds voor een lager percentage eigen schuld bij het slachtoffer. De rechter kan met de meest uiteenlopende aspecten rekening houden, zoals een gevorderde leeftijd of lichamelijke tekortkomingen. In de praktijk houden rechters vooral rekening met de volgende factoren:
Deze concrete billijkheidscorrectie focust sterk op de gevolgen van het ongeval. Per zaak zal de rechter op basis van deze factoren oordelen of er een billijkheidscorrectie nodig is en hoe groot deze billijkheidscorrectie dient te zijn. Het biedt de ruimte om de theoretische causaliteitsverdeling aan te passen als dit een wel heel slecht onderbuikgevoel zou opleveren.
Het betriebsgefahr is het gevaar dat gemotoriseerde voertuigen met zich meebrengen ten opzichte van ongemotoriseerde weggebruikers. Wie met een auto rijdt die veel zwaarder is of wie heel snel rijdt, weet dat hij daarmee extra risico's veroorzaakt ten opzichte van ongemotoriseerde weggebruikers. De rechter kan hiermee rekening houden en op basis van het betriefsgefahr een concrete billijkheidscorrectie toepassen. De grootte van de billijkheidscorrectie is onder andere afhankelijk van de massa van het voertuig en de snelheid waarmee de bestuurder reed.
Het lijkt allemaal heel abstract, maar eigenlijk is het ook logisch: de billijkheidscorrectie moet een rechtvaardigere rechtspraak toestaan door ruimte te laten voor de individuele omstandigheden. Eigenlijk is het een aanpassing van een slecht onderbuikgevoel: als het echt niet goed aanvoelt om de letter van de wet nauwgezet te volgen, moet er ook de nodige marge zijn om een en ander te compenseren.
Een eenvoudig voorbeeld vinden we bij een aanrijding tussen een fietser en een bestuurder van een motorvoertuig. Stel dat deze fietser betrokken raakt bij een ongeval met een zware Hummer. De fietser loopt ernstige schade op en moet de rest van zijn leven in een rolstoel spenderen. De Hummerbestuurder heeft enkel beperkte materiële schade en beschikt bovendien over een WA Volledige Casco met een klein eigen risico. In eerste instantie neemt men een causale fiftyfifty verdeling aan: de fietser zal slechts een schadevergoeding van 50% ontvangen, net zoals de bestuurder van de Hummer. Die laatste kan zich echter voor het overige beroepen op zijn WA Volledige Casco, terwijl de fietser de gevolgen van het ongeval voor altijd zal meedragen. Zo'n situatie voelt niet goed aan: hier zou de billijkheidscorrectie toegepast kunnen worden. In een eerdere rechterlijke uitspraak wisten we zo de aansprakelijkheidsverdeling tot 85%, ten voordele van de fietser, aan te passen.
Het toont het grote voordeel aan van een letselschade advocaat die naar hartenlust kan procederen. Bij SAP Letselschade Advocaten staat het belang van de cliënt dan ook centraal, niet de snelle afwikkeling van het schadedossier.