Letselschadeadvocaat Sander de Lang maakt deel uit van het Rechtsbijstandsteam MH17, dat nabestaanden van de slachtoffers bijstaat. Voor het Advocatenblad schrijft hij een blog over het strafproces MH17 in Den Haag.
De pers bevraagt Sander de Lang voor het begin van de zitting
Het is 09.30 uur als ik op dag 1 aankom bij het Justitieel complex Schiphol (JCS). Inmiddels een bekende plek voor mij. Op het parkeerterrein kom ik mijn collega’s van het Rechtsbijstandsteam (RBT), Ruth Jager en Maya Spetter tegen. We lopen met zijn drieën door de ‘zuilengalerij’ van het JCS recht op ingang 2 af. De ingang kunnen we echter niet goed zien door een zwerm van cameramensen en verslaggevers. Aan het geklik te horen is een deel van de fotografen al begonnen met het nemen van foto’s.
We komen dichterbij en de journalisten vuren direct vragen op ons af in het Engels. Een van de eerste vragen is of wij advocaten zijn van de nabestaanden. Ik antwoord en voor ik het weet staat de hele horde met een halve cirkel om mij heen. Van alle kanten vliegen de vragen op mij af: “Is it an emotional day for the relatives? What will de court decide today?”
Iedere structuur ontbreekt, maar ik probeer netjes antwoord te geven. Mijn collega’s zijn inmiddels uit het zicht. Halverwege realiseer ik me dat ik nog mijn zonnebril op heb. Ben ik hier nu een interview aan het geven met een zonnebril op? Snel zet ik het ding af en stop het in mijn broekzak. Als de vragen klaar zijn, vraagt een van de verslaggevers hoe ik eigenlijk heet. Ik geef hem mijn visitekaartje. Dat had ik beter niet kunnen doen. Als een troep hongerige wolven willen alle cameramensen en fotografen een foto/film van mijn kaartje maken. Ik besluit snel door te lopen naar de security check. Natuurlijk is dit een enigszins potsierlijke binnenkomst. Gek genoeg ben ik er ook wel blij om. Het betekent namelijk dat deze belangrijke zaak weer volop door de internationale media wordt gevolgd.
Nieuwe mijlpaal
De start van de inhoudelijke behandeling is weer een belangrijke en symbolische mijlpaal in dit strafproces. We zijn vandaag dan ook met het gehele RBT aanwezig. Omdat de coronamaatregelen nog steeds van kracht zijn kunnen we niet in de standaard advocatenkamer plaatsnemen. We krijgen de complete zittingszaal B tot onze beschikking. Ik heb nog nooit in zo’n grote advocatenkamer gezeten. Ik trek mijn toga aan en loop nog snel even zittingszaal C binnen waar de aanwezige nabestaanden wachten op de start van het proces.
De bode roept de zitting uit en we mogen naar binnen. De eerste twee rijen in de zittingszaal zijn gereserveerd voor het RBT en de verdediging. Dat betekent dat er in totaal tien advocaten voor de rechters en de OVJ zitten. Daarachter zitten twee rijen met journalisten. Zelf zit ik op de eerste rij naast de advocaat van verdachte Pulatov. Alle zittingen hiervoor zaten we achter de advocaten van de verdediging, dus dat is even wennen. De nabestaanden zitten achter glas op de publieke tribune.
De rechters
De eerste dag is vooral een ‘processuele’ dag. Er wordt stilgestaan bij het lopende onderzoek en hoe de inhoudelijke bespreking in de volgende dagen wordt vormgeven. Wat mij opvalt is dat er een waarschuwing uitgaat aan de nabestaanden dat er mogelijk ‘onplezierige details’ worden besproken. Hieruit blijkt weer hoezeer – en terecht – er rekening wordt gehouden met de gevoelens van de nabestaanden.
De volgende dag begint echt de inhoudelijke bespreking van het dossier. De drie rechters bespreken afwisselend van elkaar diverse onderdelen uit het strafdossier. De rechters hebben het dossier heel goed doorgrond en een overzichtelijke en messcherpe samenvatting van de stukken gemaakt die relevant zijn om de drie hoofdvragen in dit dossier te beantwoorden: (1) de vraag of MH17 is neergeschoten door een Buk raket, (2) waar vandaan deze Buk is afgeschoten en (3) wat de rol van de vier verdachten is.
De rechters hebben drie dagen nodig om de belangrijkste stukken te presenteren.
Als je je bedenkt dat de rechters een selectie hebben moeten maken uit een dossier dat inmiddels uit meer dan 65.000 pagina’s en duizenden foto’s, video’ en tapgesprekken bestaat, is dat uitzonderlijk te noemen.
Een van de zittingszalen is ingericht als advocatenkamer © Sander de Lang
Emoties
De nabestaanden waren gewaarschuwd dat er soms onplezierige details besproken zouden worden, bijvoorbeeld het feit dat enkele lichamen zijn doorboord met fragmenten afkomstig van de Buk. Dat is natuurlijk zeer confronterend. Later blijkt dat eigenlijk alles wat besproken wordt emoties oproept. Dat vertelden de nabestaanden tijdens de onderbrekingen, de momenten waarop ik naar de zaal van nabestaanden ging. De video die wordt getoond waarop de rookpluim is te zien van de crashsite een paar minuten na de crash maken een hoop emoties los. Dat is natuurlijk niet verwonderlijk. Alles wat wordt besproken brengt de nabestaanden weer terug naar het moment van het verlies van hun dierbaren.
Evaluatie
Na afloop van elke zittingsdag evalueren we de dag met de aanwezige nabestaanden. De officieren van justitie nemen hier ook aan deel. Het gevoel dat na deze vier dagen overheerst is de enorme bewondering voor de gedetailleerdheid waarmee de rechtbank de hoofdvragen heeft behandeld. Ook is er veel respect voor het OM en het onderzoeksteam nu duidelijk wordt hoe grondig het onderzoek in aanloop naar dit proces is geweest. Bijna alle bewijstukken zijn vanuit meerdere invalshoeken en disciplines gevalideerd.
Wat ook opvalt is dat bij de bespreking is ingegaan op argumenten die de Russische Federatie de afgelopen jaren heeft ingebracht tegen tussentijdse conclusies van het onderzoeksteam en andere bewijsstukken die al via de media naar buiten zijn gebracht. Zoals video’s van de Buk die via internet zijn verspreid. Bij bespreking van deze bewijstukken is hiermee alle desinformatie die de afgelopen jaren door de Russische Federatie is opgeworpen weerlegd. Hoewel de rechtbank daar nog over moet oordelen voelt dit voor de nabestaanden in ieder geval erg goed.
Volgende week is het OM aan de beurt om delen uit het strafdossier voor te houden.
Meer lezen?
Vorig jaar gaf Sander de Lang een persoonlijk kijkje achter de schermen in een serie blogs over het MH17 strafproces. Je leest zijn blogs via de onderstaande links:
- Blog 1: Het begin van 'de zaak'
- Blog 2: Het vertrouwen van de nabestaanden
- Blog 3: Strijden tegen een machtige tegenstander
- Blog 4: Voorbereiden op het strafproces
- Blog 5: Het proces is begonnen
- Blog 6: Dagboek van het MH17 proces
- Blog 7: Strafproces MH17
